Γαλεριανό Συγκρότημα

Το Γαλεριανό Συγκρότημα, το σημαντικότερο μνημειακό σύνολο της Θεσσαλονίκης, κτίστηκε στο μεταίχμιο δύο κόσμων, του ρωμαϊκού και του βυζαντινού. Η ανέγερσή του ξεκίνησε στο τέλος του 3ου με αρχές του 4ου μ.Χ. αι., όταν ο καίσαρ Γαλέριος Ουαλέριος (293-311μ.Χ.) επέλεξε τη Θεσσαλονίκη ως έδρα του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή σημαντικοί αυτοκράτορες διέμεναν κατά καιρούς στη Θεσσαλονίκη, λόγω της σπουδαιότητάς της και της γεωγραφικής της θέσης ανάμεσα στη Ρώμη και στη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη.

Σημαντικά οικοδομικά κατάλοιπα του Συγκροτήματος, ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές που διεξήχθησαν στο β΄ μισό του 20ου αιώνα. Κάποια από αυτά τα οικοδομικά κατάλοιπα, όπως η Αψιδωτή αίθουσα και τα κτίσματα του αρχαιολογικού χώρου της πλατείας Ναυαρίνου, είναι ορατά και επισκέψιμα, ενώ τα περισσότερα, λόγω της ανοικοδόμησης του ιστορικού κέντρου έχουν καταχωθεί.

Από τα στοιχεία των τοιχοποιιών που αποκαλύφθηκαν προκύπτει πως τα Ρωμαϊκά Ανάκτορα ήταν ένα μεγάλο και πολυσύνθετο κτιριακό συγκρότημα, στο οποίο κυριαρχούσε μία μεγάλη εσωτερική αυλή (αίθριο ή atrium) και ένα περιμετρικό περιστύλιο. Στο ορθογώνιο αυτό κτίριο με τους μεγάλους διαδρόμους, όπου βρέθηκαν σημαντικής αξίας ψηφιδωτά δάπεδα, θα πρέπει να αναζητηθούν: η αίθουσα του θρόνου, η βασιλική (αίθουσα) για τις συνεδριάσεις και δίκες, οι χώροι των ναών και τελετών, οι στρατώνες της ανακτορικής φρουράς, οι κοιτώνες, τα μαυσωλεία κ.ά. Τα ίχνη των κρηνών, των νυμφαίων και των αναβρυτηρίων που εντοπίστηκαν -μαζί με τη διόροφη στοά (cryptoporticus) που αποκαλύφθηκε στο ανατολικό τμήμα- δίνουν το μέτρο του μεγαλείου και της επιβλητικότητας του όλου συγκροτήματος.

Στο νοτιοδυτικό τμήμα του όλου χώρου βρέθηκε ένα μεγάλο οκταγωνικό κτίσμα, το Οκτάγωνο, του οποίου η χρήση δεν προσδιορίστηκε ακόμα. Ίσως να πρόκειται για την αίθουσα του θρόνου, των ανακτόρων του Γαλερίου ή ακόμα μπορεί να ήταν αυτοκρατορικό μαυσωλείο ή ναός. Το Οκτάγωνο έχει εσωτερικά επτά κόγχες, μεγάλο προθάλαμο και κυκλικές εξέδρες. Ολόκληρο το δάπεδο αυτού του κτίσματος που έχει διάμετρο 30 μέτρα περίπου, ήταν στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες σε υπέροχη διάταξη. Μέρος αυτής της πλακόστρωσης και πολλά δείγματα της εσωτερικής διακόσμησης διασώθηκαν προσδιορίζοντας σχεδόν με βεβαιότητα τα ανάλογα αισθητικά στοιχεία του υπόλοιπου συγκροτήματος. Στο χώρο αυτού του κτιρίου βρέθηκε ένα ολόσωμο μαρμάρινο τόξο με διάμετρο 2,4μ. με πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο. Στο δεξιό μέρος της όψης του, μέσα σε κυκλικό πλαίσιο, παριστάνεται η μορφή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Γαλέριου (μπούστο), ενώ στο αντίστοιχο αριστερό και πάλι μέσα σε κυκλικό πλαίσιο, παριστάνεται η πόλη της Θεσσαλονίκης προσωποποιημένη. Το τόξο, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, συμπληρώνουν ανάγλυφες παραστάσεις του Διόνυσου και του Πάνα.

Μεγάλης σημασίας ήταν επίσης και τα αρχαιολογικά ευρήματα του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου που αποκαλύφθηκαν ανατολικά των ανακτόρων, στην ομώνυμη πλατεία και μέχρι τη σημερινή οδό Τσιμισκή.

Ο Ρωμαϊκός Ιππόδρομος (Circus) είχε ως βάση τον αντίστοιχο Ιππόδρομο της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά είχε μεγαλύτερο μήκος, αφού κύρια χρησιμοποιούνταν για ιπποδρομίες και αρματοδρομίες. Έτσι το μήκος του έφτανε κατά κανόνα τα 400-500 μέτρα. Για την πραγματοποίηση αθλητικών αγώνων χρησιμοποιούνταν τα στάδια (μικρά ή μεγάλα), που συνδυάζονταν συνήθως με θέρμες (δημόσια λουτρά).

Από το Ρωμαϊκό Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης αποκαλύφθηκαν τμήματα του ανατολικού μακρού σκέλους, καθώς και λείψανα καμαρών της δυτικής πλευράς, που χρησιμοποιούνταν πιθανά σαν δίοδοι προς τον Ιππόδρομο (carceres). Μία επιγραφή με τη λέξη "μονομάχου", πάνω σε πήλινο εδώλιο που βρέθηκε στο χώρο αυτό, πείθει πως ο Ιππόδρομος Θεσσαλονίκης χρησιμοποιούνταν για μονομαχίες, θέαμα τόσο προσφιλές στους Ρωμαίους.

Το 2008 ο αρχαιολογικός χώρος βραβεύθηκε, από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Europa NostraΗ “Europa Nostra” είναι η πανευρωπαϊκή ομοσπονδία για την πολιτιστική κληρονομιά Περισσότερες Πληροφορίες, για την εξαιρετική και υποδειγματική αποκατάσταση και συντήρηση των ερειπίων, καθώς και για το σύνολο των επεμβάσεων που μετέτρεψαν έναν εγκαταλελειμμένο χώρο σε άρτια οργανωμένο και με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, πόλο έλξης στην καρδιά της σύγχρονης πόλης.

Οι φωτογραφίες του μουσείου είναι από  galeriuspalace.culture.gr

Διεύθυνση: Δημητρίου Γούναρη 36, 54621 Θεσσαλονίκη

Στην περιοχή

Ζαχαροπλαστεία ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ