 |
 |
 |
 |
 |
Συνοικία των Εξοχών - Ιστορικά Αρχοντικά στην οδό Βασιλίσσης Όλγας
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, καθώς η Επανάσταση του 1821 στην Ελλάδα αναστάτωσε τους Τούρκους, η πόλη της Θεσσαλονίκης ήταν περιορισμένη κύρια στην "καστροπερίκλειστη" περιοχή και ελάχιστα κτίσματα υπήρχαν πέρα από τα όριά της. Από το δεύτερο όμως μισό του 19ου αιώνα διαφοροποιούνται οι συνθήκες αυτές καθώς επέρχεται μία κάποια ηρεμία στο χώρο της Ελλάδας με τη δημιουργία στο νότιο χώρο της του πρώτου ανεξάρτητου κράτους της Βαλκανικής.
Συγχρόνως γίνεται μία προσπάθεια γενικότερου "εξωραϊσμού" της τουρκικής διοίκησης, ιδιαίτερα στα κατεχόμενα εδάφη της Βαλκανικής. Ακόμα, η ανάπτυξη πρωτοκεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής, η εμπορευματοποίηση της αγοράς, η δημιουργία τάξης αστών εμπόρων και ανώτατων στελεχών της δημόσιας διοίκησης, έδωσε το έναυσμα της ανάπτυξης και των προαστίων, ιδιαίτερα της ανατολικής περιοχής (περιοχή Εξοχών), όπου άρχισαν να κτίζονται πολυτελείς και μεγαλοπρεπείς επαύλεις (πύργοι) από τους πλούσιους Έλληνες, Τούρκους, Εβραίους, Ντονμέδες (εξισλαμισμένους Εβραίους), Φράγκους και Λεβαντίνους.
Σε μεγάλα πια οικόπεδα της περιοχής κατά μήκος των λεωφόρων Βασ. Γεωργίου και Βασ. Όλγας, αλλά και στον κεντρικό τομέα, κτίζονται πολυτελή κτίσματα με πολλά στοιχεία νεοκλασσικής μορφολογίας και ποικίλες διακοσμήσεις επηρεασμένες από το πνεύμα της ArtNouveau και του Ρομαντισμού. Στα κτίσματα αυτά, που δεν είχαν σαφή αρχιτεκτονικό ρυθμό, μπορούσαν να διακριθούν, μαζί με τα βαρυφορτωμένα με διακοσμήσεις αετώματα και διαζώματα, ένα πνεύμα επιστροφής στα αρχαιοελληνικά πρότυπα του "δωρικού ρυθμού" και μία διάθεση δημιουργίας ενός παράξενου -οπωσδήποτε ξενόφερτου- κόσμου, που συμβάδιζε με το αισθητικό γούστο που διαμόρφωσε ο Ρομαντισμός στην Ευρώπη το 19ο και αρχές του 20ού αιώνα.
Βίλα Μορντώχ
Η Βίλα Μορντώχ είναι έπαυλη που χτίστηκε το 1905 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Είναι διώροφο κτίσμα με ημιυπόγειο και σοφίτα. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, εκτός από τη συνύπαρξη νεοκλασικών, αναγεννησιακών, μπαρόκ και αρτ-νουβώ στοιχείων είναι ο κρεμμυδόσχημος τρούλος στην νοτιοδυτική γωνία της και η οκταγωνική πυργοειδή απόληξη.
Το 1930 πέρασε στην κατοχή του Μορντώχ. Λειτούργησε ως πολυϊατρείο του ΙΚΑ τα χρόνια 1952-1972. Σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου και στεγάζει τη Διεύθυνση Πολιτισμού-Τουρισμού και την Ε΄Δημοτική Κοινότητα.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Βίλα Αλλατίνη
Χτίστηκε το 1898 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα ΒιταλιάνοΠοζέλι. Σημειώνεται ότι ο ίδιος αρχιτέκτονας σχεδίασε και τους Μύλους της οικογένειας Αλλατίνι που εγκαινιάστηκαν το 1890. Κατά την αρχική περίοδο της χρήσης της, η βίλλα αποτελούσε εξοχική κατοικία της Οικογένειας Αλλατίνι. Το 1926 στέγασε για ένα έτος τη Φιλοσοφική Σχολή, μοναδικό τμήμα του νεοσύστατου τότε Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης, ενώ κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο (1940-1941) χρησιμοποιήθηκε σαν νοσοκομείο. Σήμερα στη Βίλλα Αλλατίνι εδρεύει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Βίλα Καπαντζή - Πολιτιστικό Κέντρο ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης
Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχοντικά της παλιάς Θεσσαλονίκης, το οποίο έχει συνδεθεί κατά καιρούς με πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης. Είναι χτισμένο στην περιοχή των Εξοχών, όπως ονομαζόταν παλαιότερα, έξω από τα παλιά τείχη της πόλης, τα οποία κατεδαφίστηκαν προς τα τέλη του 19ου αιώνα.
Το κτίριο του Πολιτιστικού Κέντρου Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, από τα ελάχιστα σωζόμενα λαμπρά οικοδομήματα του τέλους του 19ου αιώνα στην πόλη, με την πλούσια ιστορία του αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Δεν διασώζει μόνο μια ζωντανή εικόνα της άλλοτε Συνοικίας των Εξοχών, αλλά και ευρύτερα ένα κομμάτι της νεότερης ιστορίας της πόλης.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Βίλα Αχμέτ Καπαντζή (πρώην κτήριο Πολιτιστικής Πρωτεύουσας)
Το εξαιρετικά αναστηλωμένο αρχοντικό (Βασ. Όλγας 105) των αρχών του 20ού αιώνα (1905-1907), τυπικό δείγμα των σπιτιών που κοσμούσαν την περιοχή των «Πύργων», ανήκει στην ίδια οικογένεια Καπαντζή (που είχε και το γειτονικό κτήριο της Εθνικής Τράπεζας).
Το αρχοντικό σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα ΠιέροΑριγκόνι, ενώ ως ιδιοκτήτης φέρεται ο Αχμέτ Καπαντζή, μικρότερος αδερφός του Μεχμέτ που είχε την ομώνυμη βίλα (το σημερινό κτήριο του ΜΙΕΤ), στην περιοχή της Ανάληψης. Το 1926 το κτήριο περιήλθε ως ανταλλάξιμη περιουσία στο ελληνικό δημόσιο και στέγασε διαδοχικά τον Ερυθρό Σταυρό, στη γερμανική κατοχή τη Γκεστάπο και αργότερα ως το 1954 τη διοίκηση του ΝΑΤΟ στη Θεσσαλονίκη. Το 1967 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Μετά τον σεισμό του 1978 αναστηλώθηκε υποδειγματικά και στέγασε για αρκετά χρόνια τον Οργανισμό της Θεσσαλονίκης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (έτος εορτασμού 1997) και αργότερα τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης.
Το κτήριο χαρακτηρίζεται στην πρόσοψή του από τον αρχιτεκτονικό εκλεκτικισμό με μοτίβα που αρχίζουν από νεοκλασικά και αναγεννησιακά πρότυπα και φτάνουν στην αρ νουβό και αραβικές και γοτθικές επιδράσεις. Αξιόλογες είναι λίγες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του κτηρίου που διασώθηκαν, παρά τις απανωτές χρήσεις και καταστροφές, με θέματα από φυτικό διάκοσμο, μενταγιόν με προσωπογραφίες, πουλιά, φανταστικά τοπία κλπ.
Το κτήριο είχε παραχωρηθεί από το δημόσιο στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ο οποίος το πούλησε σε τεχνική εταιρία και το 2012 μεταπουλήθηκε στον κ. Ιβάν Σαββίδη.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών
Το κτήριο κτίστηκε το 1897 ως έπαυλη του Οσμάν Αλή Βέη, Τούρκου εμπόρου, με στοιχεία νεοκλασικά και αναγεννησιακά, σύμφωνα με το εκλεκτικιστικό ρεύμα της εποχής. Το 1908 αγοράστηκε από τον ΑθανάςΣοπώφ, εμπορικό ακόλουθο της Βουλγαρίας και στέγασε από το 1909 την Εμπορική Υπηρεσία της Βουλγαρίας και από το 1914 το Γενικό Προξενείο της, ενώ το 1913 είχε φιλοξενηθεί στο κτήριο ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος Β΄. Το 1915 καταλήφθηκε από τους Γάλλους και μετατράπηκε σε Στρατηγείο τους. Το 1916, τη χρονιά του κινήματος της Θεσσαλονίκης, φιλοξενήθηκαν στο κτήριο οι Βενιζέλος, Δαγκλής και Κουντουριώτης. Μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922 εγκαθίσταται σε αυτό το ορφανοτροφείο της πόλης. Το ίδρυμα γνωστό με την επωνυμία «Μέλισσα», παρέμεινε στο κτήριο (με μία μικρή διακοπή την περίοδο 1942-1944, όταν το οικοδόμημα καταλήφθηκε από τα στρατεύματα κατοχής), έως το 1977, οπότε ματαφέρθηκε στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Από τότε το νεοκλασσικό κτήριο της Βασιλίσσης Όλγας, που ήδη από το 1959 αποτελεί ιδοκτησία του ορφανοτροφείου, παρέμεινε ακατοίκητο μέχρι την ενοικίαση και συντήρησή του από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και την εγκατάσταση σε αυτό του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Κέντρον Εκπαιδεύσεως και Αποκαταστάσεως Τυφλών (ΚΕΑΤ)
Η Σχολή Τυφλών όπως είναι ευρύτερη γνωστή, στεγάζεται στο αρχοντικό που κτίστηκε ως κατοικία του Χαφίζ Μπέη.Αρχιτέκτονάς της οικίας αυτής ήταν ο Ξ. Παιονίδης.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
Το 1ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης στεγάζεται σε δυο κτήρια: Τη βίλα Χατζημισέφ και τη Βίλα Μοδιάνο
Βίλα Χατζημισέφ
Χτίστηκε μεταξύ 1890-1896, για τον Βούλγαρο έμπορο Θεόδωρο Χατζημήσεφ, αδελφό του Ιωσήφ Χατζημήσεφ. Το 1921, μεταφέρεται εκεί το Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων και το κτίριο από το 1928 ανήκει στο Δημόσιο. Το 1934 περνάει στην ιδιοκτησία του Σχολικού Ταμείου του Γυμνασίου και το 1960 το Γυμνάσιο επεκτείνεται και στο διπλανό κτίριο, του Ιωσήφ Χατζημήσεφ. Το 1978, μετά τον σεισμό της Θεσσαλονίκης, κρίνεται ακατάλληλο και εγκαταλείπεται για τουλάχιστον 20 χρόνια. Το 1997, με την ευκαιρία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποκαθίσταται και επαναλειτουργεί. Βρίσκεται στην οδό Βασιλέως Γεωργίου 2.
Βίλα Μοδιάνο
Στο ίδιο οικόπεδο με τη βίλα Χατζημισέφ όπου στεγάζεται το κεντρικό κτίριο του 1ου Γυμνασίου Θεσσαλονίκης, βρίσκεται η βίλα Μοδιάνο η οποίο έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως παράρτημα του 1ου Γυμνασίου.
Οδηγίες -> Πως να φτάσετε
