Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία

Ο ναός του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στη ΒΔ περιοχή της άνω πόλης της Θεσσαλονίκης στην οδό Ολυμπιάδος, σε μικρή απόσταση από τη βασιλική του Αγίου Δημητρίου και αποτελεί κτίσμα του β' μισού του 14ου αι. γύρω στο 1360 με 1370. Ιδρύθηκε από τον μοναχό Μακάριο Χούμνο, γόνο παλιάς οικογένειας της πόλης και από τις πλουσιότερες της αυτοκρατορίας.

Αρχιτεκτονικά ο ναός αποτελεί μοναδικό δείγμα στη Θεσσαλονίκη. Ανήκει στο τύπο του τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με πλάγιους χορούς, ρυθμός που είναι γνωστός ως αθωνικός ή αγιορείτικος, αφού επινοήθηκε από τον άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη που ήταν ο ιδρυτής της Μεγίστης Λαύρας. Ο τύπος αυτός χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για καθολικά μονών και εμφανίζεται για πρώτη φορά εκτός του Αγίου Όρους στον Προφήτη Ηλία.

Ο κεντρικός τρούλος του ναού, με διάμετρο 5,5 μ., στηρίζεται σε τέσσερις καμάρες σε σχήμα σταυρού. Εκτός από την αψίδα του ιερού σχηματίζονται ανάλογες αψίδες στη βόρεια και στη νότια πλευρά, έτσι ώστε η κάτοψη να μοιάζει με τριφύλλι (τριφυλλοειδής, τρίκογχος ναός). Στο δυτικό μέρος του ναού υπάρχει ένας τετράγωνος νάρθηκας, η λιτή. Στις πλευρές των τεσσάρων πλαγίων κογχών δημιουργούνται τέσσερα μικρά διαμερίσματα, οι χοροί, που είναι στεγασμένα με τρούλο. Τα ανατολικά διαμερίσματα χρησιμοποιούνταν ως «τυπικαρεία» και τα δυτικά ως σκευοφυλάκια. Μια μικρή σκάλα στον νότιο τοίχο της λιτής οδηγεί στον επάνω όροφο, ένα στενό χώρο που ονομάζεται «κατηχούμενον» και που συνδέεται με αυτοκρατορικές τελετές και συναντιέται μόνο σε αυτοκρατορικά ιδρύματα.

Εξωτερικά ο ναός είναι κτισμένος με σειρά πελεκημένων λευκών λίθων που εναλλάσσονται με διπλές ή τριπλές στρώσεις πλίνθων. Μια σειρά αντηρίδων στήριζαν στατικά τον ναό και απομακρύνθηκαν κατά τις αναστηλωτικές εργασίες των ετών 1956-1961, δίνοντας στον ναό τη σημερινή του μορφή. Η ανοικτή στοά στα δυτικά του ναού είναι κι αυτή αποτέλεσμα ανακατασκευής. Στη θέση της υπήρχε ξύλινο κεραμοσκεπές προστέγασμα. Πλούσιος είναι και κεραμικός διάκοσμος του ναού.

Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο, που χρονολογείται στο 1360-70, σώζονται ελάχιστα στοιχεία κυρίως στη λιτή και λιγότερα στον κυρίως ναό και στα παρεκκλήσια. Εικονίζονται σκηνές της παιδικής ηλικίας του Χριστού, των θαυμάτων και μεμονωμένοι άγιοι. Τοιχογραφίες υπήρχαν και στις κόγχες της δυτικής εξωτερικής πλευράς της λιτής, από τις οποίες σώζονται δύο παραστάσεις με την αγία Άννα, την Παναγία και τον Χριστό.

Ωράριο λειτουργίας: Κάθε μέρα 08:00 - 12:00 και 17:00 - 19:00

Οδηγίες: Δεν επιτρέπεται η είσοδος σε όσους φορούν βερμούδες, κοντά παντελόνια και αμάνικα.

Τιμές εισιτηρίων: Δωρεάν

Πανηγυρίζει: 20 Ιουλίου

Διεύθυνση: Ολυμπιάδος & Προφήτη Ηλία, 54633 Θεσσαλονίκη